هوش مصنوعی یا AI چیست و چه توانایی هایی دارد؟ (به بیان ساده)
هوش مصنوعی (AI) چیست و چگونه کار می‌کند؟ در نیونیوز1 بخوانيد!
آیا تاکنون به هوش مصنوعی یا همان فناوری AI فکر کرده‌اید؟ در چند ماه گذشته، چت‌بات‌هایی مانند ChatGPT، و تولیدکننده‌های تصویر، مانند Midjourney، با سرعت به یک پدیده فرهنگی تبدیل شده‌اند. فناوری هوش مصنوعی (AI) یا «یادگیری ماشینی» این‌روزها با سرعت درحال تکامل است.
فهرست دسترسی به سرفصل‌های این مطلب
هوش مصنوعی یا AI چیست؟
در ساده‌ترین تعریف، هوش مصنوعی یا AI، توانایی یک رایانه دیجیتال یا ربات کنترل‌شده توسط رایانه، برای انجام وظایفی است که معمولاً به موجودات هوشمند نسبت داده می‌شود. بیایید ببینیم که امروزه این موجودات عجیب و غریب دیجیتالی چگونه در زندگی ما نقش دارند. ما در این مقاله فراتر از ربات‌های چت می‌رویم تا گونه‌های مختلف هوش مصنوعی را کشف کنیم. پس با نیونیوز1 همراه باشید!
هوش مصنوعی چگونه یاد می‌گیرد؟
کلید تمام یادگیری‌های ماشینی درواقع نوعی تحصیل کردن است. بنابراین در همه آن‌ها یک برنامه‌ی کامپیوتری مقدار زیادی اطلاعات دریافت می‌کند. گاهی اوقات آن‌ها با برچسب‌هایی همراه هستند که توضیح می‌دهند این داده‌ها چیست. اما گاهی هم همراه با مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها ذخیره می‌شوند.
دستورالعمل ممکن است چیزی شبیه این جمله‌ها باشد: “همه تصاویر حاوی چهره ها را پیدا کن” یا “این صداها را دسته بندی کن”.
سپس برنامه در اطلاعاتی که برای دستیابی به این اهداف داده شده است، الگوهایی را جستجو می‌کند. قطعاً در اولین تلاش‌ها برنامه مقداری خطا داشته و نیاز به کمی کمک دارد. مهارت‌هایی که برنامه بعد از این کمک‌ها به آن‌ها دست پیدا می‌کند، شروع توسعه یک هوش مصنوعی است. بنابراین به برنامه گفته می‌شود که “این یک چهره نیست” یا “این دو صدا متفاوت هستند”. حالا این جلسه آموزشی به پایان رسیده و توانایی‌های برنامه بیش‌از گذشته است. این روند آن‌قدر تداوم پیدا می‌کند تا کم‌کم یک مدل هوش مصنوعی کامل شکل بگیرد. بنابراین آن‌چه که برنامه از اطلاعات و سرنخ‌هایی که به آن سپرده می‌شود می‌آموزد، درنهايت به یک مدل هوش مصنوعی تبدیل می‌شود.
چگونه این فرآیند آموزشی تکراری میتواند انواع مختلف فناوری AI را ایجاد کند؟
یکی از ساده‌ترین راه‌های درک آن، فکرکردن به حیوانات مختلف است. بنابراین بیایید مدل‌های مختلف هوش مصنوعی را به حیوانات مختلف تشبیه کنیم!
طی میلیون‌ها سال، محیط طبیعی منجر به توسعه توانایی‌های خاص و تفاوت‌های حیوانات شده است. به‌همین ترتیب، میلیون‌ها چرخه‌ای که یک هوش مصنوعی از طریق داده‌های آموزشی خود انجام می‌دهد، نحوه توسعه آن‌را شکل می‌دهد. درنهايت هرمدل تخصصی نیز با مدل دیگر متفاوت خواهد بود.
یا در مثالی دیگر دانش‌آموزان یک محله را تصور کنید. فرض می‌کنیم همگی در طول 12 سال تحصیل خود به مدرسه‌ی مشترکی رفته‌اند. اما درنهايت پس از پایان تحصیلات، آن‌ها به طور قطع شغل‌های مختلفی خواهند داشت.
بنابراین چندین نمونه از نحوه آموزش هوش مصنوعی برای توسعه مهارت‌های مختلف وجود دارد. دوست دارید با برخی از آن‌ها آشنا شوید؟!
چت‌بات‌ها چیستند؟
احتمالا تاکنون نام ChatGPT به گوش شما نیز خورده است. بله یک چت‌بات هوش مصنوعی که این‌روزها سروصدای زیادی به راه انداخته است!
چت‌بات‌ها را تا حدی شبیه به طوطی‌ها در نظر بگیرید. طوطی یک تقلیدکار است و میتواند کلماتی که می‌شنود را با درک زمینه آن‌ها، اما بدون درک کامل معنای آن‌ها، تکرار کند. بله چت‌بات‌ها هم همین‌کار را، البته در سطح پیچیده‌تر، انجام می‌دهند.
چت‌بات‌ها چگونه می‌دانند که چطور بنویسند؟
آن‌ها نوعی هوش مصنوعی هستند که به مدل‌های زبان بزرگ (LLM) معروف هستند. این چت‌بات‌ها با حجم عظیمی از متن آموزش داده می‌شوند. یک LLM قادر است نه‌تنها تک‌تک کلمات، بلکه کل جملات را درنظر بگیرد. همچنین میتواند نوع استفاده از کلمات و عبارات را در یک متن، با نمونه‌های دیگر، در تمام داده‌های آموزشی خود مقایسه کند.
چت‌بات‌ها با استفاده از این میلیاردها مقایسه بین کلمات و عبارات، می‌توانند یک سوال را بخوانند و پاسخی مناسب را ایجاد کنند. نکته شگفت‌انگیز در مورد مدل‌های زبان بزرگ این است که می‌توانند قوانین دستور زبان را نیز بیاموزند. این یعنی درنهايت می‌توانند معنای کلمات جدید را بدون کمک انسان‌ها کشف کنند!
آیا من تاکنون با هوش مصنوعی صحبت کرده‌ام؟
اگر از الکسا، سیری، دستیار هوشمند گوگل، یا هرنوع سیستم تشخیص صدای دیگری استفاده کرده‌اید، پس شما با هوش مصنوعی صحبت کرده‌اید!
خرگوشی را با گوش‌های بزرگش تصور کنید که برای ثبت تغییرات کوچک صدا سازگار شده است. هوش مصنوعی صداها را هنگام صحبت کردن ضبط می‌کند. در مرحله‌ی بعد صدای پس زمینه را حذف می‌کند. سپس گفتار شما را به واحدهای آوایی آن جدا می‌کند. درنهایت آن‌ها را با کتابخانه‌ای از صداهای زبان خود تطبیق و کلمات شما را تشخيص می‌دهد.
این فناوری پشت همه‌چیز است. از یک «بله» ساده شما برای تایید، تا درخواست از تلفن همراه‌تان برای اطلاع از وضعیت آب‌و‌هوای چند روز آینده شهری که به آن سفر می‌کنید.
آیا فناوری AI میتواند تصاویر را درک کند؟
آیا تلفن شما تابه‌حال عکس‌های شما را به‌صورت خودکار در پوشه‌هایی جمع‌آوری کرده است؟ پس شما بدون اینکه متوجه شوید از فناوری AI استفاده کرده‌اید! یک الگوریتم هوش مصنوعی الگوهای عکس‌های شما را کشف کرده و آن‌ها را برای شما گروه‌بندی می‌کند.
این برنامه‌ها با نگاه به دنیایی از تصاویر آموزش یافته‌اند که همگی آن‌ها با یک توضیح ساده برچسب گذاری شده‌اند. مثلاً اگر به یک هوش مصنوعی تشخیص تصویر، تصاویر کافی با برچسب “دوچرخه” بدهید، درنهایت شروع به بررسی ظاهر دوچرخه و تفاوت آن با قایق یا ماشین می‌کند.
اما گاهی اوقات مسئله پیچیده‌تر است. مثلاً این فناوری برای کشف تفاوت‌های کوچک در تصاویر مشابه آموزش داده می‌شود. تشخیص چهره اینگونه عمل می‌کند. این فناوری رابطه ظریفی بین ویژگی‌های صورت شما پیدا می‌کند که آن‌را در مقایسه با سایر چهره‌های روی این کره خاکی متمایز و منحصربه‌فرد می‌کند.
هوش مصنوعی چگونه تصاویر جدید می‌سازد؟
برای درک بهتر این بخش، یک آفتاب‌پرست را تصور کنید. این موجود به‌خوبی خود را با رنگ محیط اطراف تطبیق می‌دهد. هوش‌های مصنوعی تولیدکننده تصاویر نیز می‌توانند الگوهای بصری پیچیده‌ای را که از میلیون‌ها عکس و طراحی جمع‌آوری کرده‌اند با يکديگر ترکیب و به تصاویر کاملاً جدید تبدیل کنند.
می‌توانید از هوش مصنوعی بخواهید که تصویری از چیزی که هرگز اتفاق نیفتاده است ایجاد کند. برای مثال، عکسی از شخصی که روی سطح مریخ راه می‌رود!
البته جامعه اکنون سوالات مهمی دراین‌باره دارد. برای قوانینی مانند کپی‌رایت و اخلاقیات در خلق آثار هنری چه اتفاقی خواهد افتاد؟ یا برای کار سخت هنرمندان، طراحان و عکاسان در تولید یک اثر هنری چطور؟
فناوری AI در ماشین‌های خودران چطور عمل می‌کند؟
ماشین‌های خودران برای مدت طولانی بخشی از گفت‌وگو درباره هوش مصنوعی بوده‌اند. از داستان‌های علمی تخیلی، تا امروز که در ماشین‌های هوشمند، مانند خودروهای شرکت خودروسازی تسلا، به‌کار می‌روند.
برای تصور فناوری موجود در خودروهای خودران، سنجاقکی را درنظر بگیرید که حسگرهایی روی بال‌هایش دارد. این حسگرها به او کمک می‌کنند تا مانور دهد و تنظیمات مختلف را در حین پرواز اعمال کند. به‌روشی مشابه، مدل‌های هوش مصنوعی نیز از اطلاعات حسگرهای خود برای شناسایی اشیاء استفاده می‌کنند. بنابراین متوجه می‌شوند که آیا اشیاء درحال حرکت هستند؟ یا اگر چنین است، چه نوع جسم متحرکی هستند؟ یک ماشین دیگر؟ یک دوچرخه؟ یک عابر پیاده؟
هزاران و هزاران ساعت آموزش برای درک اینکه رانندگی خوب چگونه باید باشد، فناوری AI را قادر می‌سازد تا بتواند در دنیای واقعی برای رانندگی ماشین‌ها و جلوگیری از برخورد آن‌ها تصمیم‌گیری کرده و اقدام کند.
هوش مصنوعی در مورد من چه می‌داند؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید از شما پرسید که شما درباره هوش مصنوعی چه می‌دانید؟! بله اگر هوش مصنوعی را خوب بشناسید، می‌توانید حدس بزنید که او چه اطلاعاتی از زندگی شما کسب می‌کند. برخی از هوش‌های مصنوعی با اعداد و ارقام زندگی شما سروکار دارند. آن‌ها ویژگی‌های شما را در حجم بالا جمع‌آوری و ترکیب می‌کنند. درنهايت آن‌ها مجموعه‌ای از اطلاعات و یک پروفایل شخصی از خصوصیات شما نیز ایجاد می‌کنند.
احتمالاً همین حالا که این متن را می‌خوانید، گوگل می‌داند که در خرید اینترنتی خود به‌دنبال چه‌چیزی هستید. البته این فقط شروع فرآیند کسب اطلاعات درباره‌ی شماست! تاکنون حتماً چندین نمایه از اقدامات مالی، اجتماعی و فرهنگی شما در برنامه‌های مختلف وجود دارد. به‌ویژه اقدامات شما در شبکه‌های اجتماعی، که می‌توانند برای پیش‌بینی رفتار شما مورد استفاده قرار گیرند.
حساب‌های رسانه‌های اجتماعی شما می‌دانند که امروز چند ویدیو نگاه کرده‌اید و کدام‌یک را پسندیده‌اید. آن‌ها می‌دانند که با چه کسانی صحبت کرده‌اید و چه گفته‌اید. بنابراین از همین حالا برنامه‌ی خود را برای فردای شما تهیه کرده‌اند! اما نترسید چون فقط شما نیستید! این اعداد برای همه وجود دارند و به مدل‌های هوش مصنوعی اجازه می‌دهند تا به‌دنبال روندهای اجتماعی و تمایلات مردم حرکت کنند.
هوش‌های مصنوعی نه‌تنها خیلی چیزها در مورد شما می‌دانند، بلکه هم‌اکنون زندگی شما را نیز تا حد زیادی شکل می‌دهند. از کمک یا جهت‌دهی به تصمیم‌گیری‌های مهم، تا تاثیرگذاری بر خرید‌های شما، یا انتخاب تبلیغاتی که آنلاین می‌بینید.
اگر دوست دارید دانش خود را درباره هوش مصنوعی محک بزنید، آزمون زیر را در نیونیوز1 از دست ندهید!
آزمون هوش مصنوعی: چقدر تکنولوژی AI را می‌شناسید؟ خب تست کنید!
آیا هوش مصنوعی قادر به انجام همه کارها خواهد بود؟
آیا می‌توان تعدادی از مهارت‌های مختلفی که گفتیم را در یک مدل جامع هوش مصنوعی ترکیب کرد؟ بله این دقیقاً همان کاری است که یکی از جدیدترین پیشرفت‌ها در دنیای هوش‌های مصنوعی انجام می‌دهد.
این نوع فناوری، هوش مصنوعی چندوجهی نامیده می‌شود. توانایی‌های ویژه این فناوری به مدل اجازه می‌دهد به انواع مختلف داده‌ها مانند تصاویر، متن، صدا یا ویدئو نگاه کند. بنابراین میتواند الگوهای جدیدی را بین همه‌ی آن‌ها کشف کند. برای مثال، مدل ChatGPT نیز از GPT3.5 که فقط با متن آموزش می‌دید به GPT4 که با تصاویر نیز آموزش داده می‌شود، به‌روز شد. درواقع این رویکرد چندوجهی یکی از دلایل جهش عظیم در توانایی‌های ChatGPT بود.
ایده یک مدل هوش مصنوعی که قادر به پردازش هرنوع داده و درنتیجه انجام هر کاری باشد، به‌عنوان هوش عمومی مصنوعی (AGI) شناخته می‌شود. این هوش میتواند از ترجمه بین زبان‌های مختلف، تا طراحی داروهای جدید و به‌طور کلی هرکاری را ممکن کند!
برای برخی دانشمندان، هدف نهایی تمام تحقیقات هوش مصنوعی همین است. اما برای برخی مخالفان، این مسیری است به آخرالزمان ختم می‌شود! احتمالا ما در آن‌جا هوشی بسیار فراتر از درک انسان را ساخته‌ایم که دیگر قادر به کنترل آن نیستیم. هرچند خوش‌بختانه درحال حاضر فقط در فیلم‌های علمی تخیلی می‌توانید آن‌جا را ببینید!
هوش مصنوعی چگونه به تنهایی یاد می‌گیرد؟
یادگیری تحت نظارت یک روش آموزشی فوق‌العاده قدرتمند است. اما بسیاری از پیشرفت‌های اخیر با یادگیری بدون نظارت امکان‌پذیر شده است. به‌عبارت ساده‌تر، استفاده از الگوریتم‌ها و مجموعه‌ای عظیم از اطلاعات، هوش مصنوعی را قادر می‌سازد که بدون هیچ‌گونه دخالت و راهنمایی انسانی نیز یاد بگیرد.
اما چطور؟ در آخرین مثال از شما می‌خواهم که خود را تصور کنید! تصور کنید انبوهی از کتاب‌ها به زبان انگلیسی دارید ولی چیزی از متن آن‌ها متوجه نمی‌شوید. اما با نگاه به تصاویر هرزمان که یک نقاشی یا یک عکس از خورشید می‌بینید، کلمه Sun روی صفحه نوشته شده است. بنابراین شما درنهايت پی می‌برید که در انگلیسی به خورشید “Sun” می‌گویند.
ChatGPT احتمالاً برای شما آشناترین مثال است. حجم متن در اینترنت و کتاب‌های دیجیتالی آن‌قدر زیاد است که ChatGPT نیز طی ماه‌ها به تنهایی توانست یاد بگیرد که چگونه کلمات را به روشی معنادار ترکیب کند. سپس ارتباط با انسان‌ها به تنظیم دقیق‌تر پاسخ‌های او کمک کرد.
فناوری AI به مقادیر عظیمی از قدرت محاسباتی متکی است که به آن اجازه می‌دهد تا مقادیر زیادی از کلمات را به‌خاطر بسپارد. سپس بارها و بارها و بارها و بارها آن‌ها را با يکديگر مقایسه می‌کند و به اطلاعات خود می‌افزاید. ChatGPT نیز میلیون‌ها بار این نوع تحلیل دقیق از رابطه بین کلمات را انجام داد. درنهایت توانست یک مدل آماری عظیم بسازد که میتواند برای پیش‌بینی و تولید جملات جدید از آن‌ها استفاده کند.
پیشرفت‌های سریع در سال‌های گذشته، موج جدیدی از اشتیاق و نگرانی را نسبت‌به پتانسیل هوش مصنوعی به راه انداخته است. به‌نظر می‌رسد وعده‌ها و هشدارهای داستان‌های علمی تخیلی ناگهان از راه می‌رسند. شاید به‌زودی متوجه شویم که هوش مصنوعی درحال آشکار کردن توانایی‌های فراانسانی و عجیب خود است!
نظر شما درباره هوش مصنوعی چیست؟ شما آن‌را مفید می‌دانید یا خطرناک؟
منبع: مجله اینترنتی نیونیوز1 و خبرگزاری BBC
